Tag: Zwolle

75 jaar vrijheid zonder festivals, een surrealistische gewaarwording. Stilte in de stad.

13 jaar lang heb ik samen met collega kunstenaars kunstprojecten neergezet op het festival-terrein in Zwolle. Het festival begon in het centrum van de stad met de Michielskerk als middelpunt waar een x aantal kunstenaars thematisch doeken schilderden. Live, tussen het publiek. Dit was mijn eerste kennismaking met BFO (bevrijdingsfestival Overijssel) en Niek van der Sprong. De jaren hierna heb ik elk jaar deelgenomen aan wat je zou kunnen noemen, een kunstmanifestatie van meerdere kunstenaars .

In 2006 veranderde dat. De organisatiedruk en het managen van een dergelijke grote groep kunstenaars was een zware taak dus werd er besloten een kerngroep te formeren en die totale vrijheid te geven voor het creëren van een spraakmakend project. Dat betekende van het uitdenken van het concept tot het uitvoeren van de meest complexe installaties.

Vrijheidsgasten – Deze kerngroep bestond uit mijzelf, Mark van Enk, Gina Draaisma en Michiel van Bulk. We werden terzijde gestaan door Ryan Hoekman en Niek Van der Sprong. Ons eerste wapenfeit als collectief droeg de titel Vrijheidsgasten. Het festival was vanwege toenemende populariteit inmiddels van locatie veranderd. Ditmaal rondom het Thomas A. Kempis scholen complex.

Het concept; een box; van buiten zwart, van binnen wit. In de box werkten wij aan een ‘muur’ schildering van mensen in alle soorten en gezindten. Waar de gezichten zouden zitten zaten gaten. Als de festival bezoeker zijn hoofd door zo’n stak stond hij oog in oog met een andere bezoeker die ook naar binnen keek. Het gezicht van de kijker werd onderdeel van het kunstwerk. Dit project kostte maanden voorbereiding en werd aan het eind van de dag vernietigd. Een pijnlijk moment maar that was all in the game.

2007- Liberty Is In The Eye Of The Beholder– Het tweede project als kerngroep met bovenstaande kunstenaars. Dit keer hebben we het landelijke, ietwat saaie 5 mei thema ‘ Vrijheid, grondrecht en veiligheid’ vertaald in een groot en universeel beeld namelijk het Vrijheidsbeeld!

Onder het motto: ‘Ones freedom is an other mans burden’.

We hebben hebben ‘Liberty’ dan ook geblinddoekt . Zo was ze blind zijn voor andere opvattingen, onrecht of wilde ze net als vrouwe Justitia blind zijn zodat zij haar argumenten zorgvuldig kon wegen, overwegen en afwegen. De Liberty paradox, wat is vrijheid en democratie? Is dat verlangen voor iedereen het zelfde? Kan je een ideaal ook ongewenst opdringen? We wilden het onderwerp scherp aansnijden, want dat was ook onze taak. Het resultaat:

Liberty werd versterkt door het kunstwerk ‘Schimmen’ van Michel van Bulk.

2008 –Oog om Oog– Thema dat jaar ‘Vrijheid en Solidariteit’- Het festival heeft zich wederom verplaatst vanwege enorme populariteit. Ditmaal naar de plek waar het vanaf dat moment zou blijven, het Wezenlanden park. Mark, Gina en ik bleven het kern team maar ditmaal breidde we ons team uit met: Huib Steen, Marco Stoelwinder en Betty van Velzen. Oog Om oog was een multimediaal kunstproject waar we de ICT kennis van Huib hard nodig hadden. 13 laptops, 13 beamers, 100 bewerkte foto’s van Zwollenaren geprojecteerd op 13 ramen van het provinciehuis, Zwolle. Een digitaal monsterproject. Want de ogen van de portretten reizen door alle andere portretten heen. Waardoor niet alleen de gezichten op de ramen doorlopende veranderden maar ook de ogen verplaatste zich doorlopend. Zie sfeerimpressie hieronder,

Wat bij dit project erg jammer was dat het festival publiek al veel drank op had tegen de tijd dat het beeld goed zichtbaar werd in de avond. Het gevolg was dat het ondanks de drukte bijna niet opgemerkt werd door de aanwezigen.

2009- Mind Your Steps – Het kern team bestaat nu uit Mark en mij met beschikking over een hele groep vrijwilligers. In 2009 mochten we uitpakken. Er was extra budget want festival Zwolle zou de landelijke aftrap doen, MP Jan Peter Balkenende zou de opening verrichten. Dus er moest iets spectaculairs komen. En dat is er gekomen.

Het doel van het kunstproject was het publiek van het festival onderdeel laten worden van een ‘vrijheidsgedachte’ en ze zo op een speelse manier te confronteren met de vraag hoe belangrijk vrijheid en vrijdenkers zijn welke verantwoordelijkheid vrijheid met zich meeneemt. De opdracht voor het deelnemende publiek was om een vlag met een van de 99 portretten van een vrijdenker te dragen en deze te plaatsen op de loopbrug van 135 meter lang. Onderweg liepen ze over allerlei tegenstellingen op de vloer van de brug. Door steeds een keuze te maken kwam je verder. Tegelijkertijd werd het publiek de gehele route begeleid door een soundscape van historische speeches. Zie sfeerimpressie hieronder:

De soundscape is speciaal voor het project door mijn broer en muzikant Jules Otto gemaakt.

Ook deze installatie werd naar maanden voorbereiding en een week met man en macht opbouwen aan het eind van dag afgebroken. Er gebeurde nog iets opmerkelijks, al die jaren was ik min of meer onaangedaan door de drukte. We konden ons als medewerkers makkelijk terug trekken en waren vaak de hele dag aan het werk. Nu zat het meeste werk voorafgaand aan. Gedurende de dag zou het vooral een interactief object voor het publiek zijn. Na de opening, waarbij we samen met een zware delegatie overheidsbekleders en MP Balkenende de brug moesten openen gevolgd door een stoet camera’s, konden we ontspannen. Op dat moment zag je het festival terrein vollopen met bezoekers. Het leken wel mieren. Het overviel me dusdanig dat ik me een aantal uur totaal heb onttrokken om vervolgens aan het eind van de dag pas weer mijn gezicht te laten zien. Gelukkig hadden we een geolied team aan vrijwilligers die de bezoekers toegang verschaften op de brug.

2010- Met Voeten Getreden– We dachten dat Mind Your Steps het meest omvangrijke project was ooit. Maar 2010 stond in het teken van 65 jaar bevrijding. Er moest wederom uitgepakt worden. Het team: Mark van Enk en Ik.

Het het delfsblauwe wandtegeltje was uitgangspunt voor het kunstproject Met voeten getreden . Ons idee was het bekende tegeltje te vervangen voor een stoeptegel en de tegelspreuk te vervangen voor korte gezegdes of qoutes uit de hele wereld aangevuld/ingevuld met een ontwerp van 65 kunstenaars.  800 stoeptegels kwamen in een traject rond de stadsgracht van Zwolle.  Het kleurrijke project is gedragen worden door de Zwollenaren zelf doormiddel van kunsttegel adoptie.

50 Overijsselse/ Zwolse kunstenaars en 15 Overijsselse/ Zwolse prominenten werden gevraagd hun bijdrage te leveren aan dit project.

Het tegelproject bestond uit 65 kunstbeelden op het formaat van een stoeptegel en sloot aan op het 5 mei thema 2010: “Vrijheid Wereldwijd”.

Helaas bleek de route niet bestand tegen de tand des tijds. De tegels zouden een levensduur van 10 jaar hebben maar bleken in de praktijk veel kwetsbaarder o.a. onder invloed van vocht en strooizout. Het heeft het project ook de nodige kritiek opgeleverd na afloop maar wat overeind blijft is de mooie verbinding die er gelegd is tussen kunst en de Zwolse inwoner, de straat poëzie die letterlijk onder de voet gelopen kon worden en de prachtige vrijheidsgedachtes en beelden die op de stoeptegels terecht zijn gekomen en die vervolgens door velen zijn gelezen al wandelend langs de mooie Zwolse Stadsgracht. Dus voor de tijd dat het heeft geduurd, een waardevol project en eeuwig zonde dat het imago van dit project wat besmeurd is geraakt door de korte levensduur van de tegels.

2020_ Henk Heideveld spuit filosofische teksten over God v.s. Kunst op de lege witte tegels van het project Met Voeten Getreden. De route heeft haar betekenis weer gekregen!

2011 Vlucht050511– een macaber spel- Team: Mark van Enk en ik.

Citaat uit de Stentor “Tussen de etende, drinkende en hossende menigte is er op het Bevrijdingsfestival ook aandacht voor bezinning. Twee vrouwen en hun kinderen spelen onverstoorbaar het spel Vlucht 050511, ofwel Kruip in de Huid van een Vluchteling. Een soort ganzenbord voor gevorderden waarbij je zo snel mogelijk asiel in Nederland aanvraagt. “Een familielid is getroffen door genocide. Genocide? Wat is dat? Je moet lekker twee beurten overslaan.”

We wilden dit jaar iets doen binnen de grenzen van het festival-terrein. Van groot , groter , grootst weer terug naar de menselijke maat. Speciaal ontworpen spelletjes tafels sierden het festival terrein. Op de tafels ons spel Vlucht050511. Een hele nieuwe invalshoek om de vluchtelingen problematiek onder de aandacht te brengen. Bij aanvang van het spel kruipt de speler in de huis van 1 van de 4 vluchtelingen en vertrekt uit zijn thuisland naar het het einddoel, in dit geval Nederland. Onderweg kom je al spelenderwijs alle obstakels tegen die vluchtelingen op zijn vluchtroute ook tegen komt.

Later heb ik het spel verder door ontwikkeld tot een volwaardig spannend en educatief spel getiteld Escape route X. Met vluchtelingenwerk Nederland ben ik een jaar in gesprek geweest over een mogelijke uitgave van het spel. Helaas is het vanwege te hoge kosten niet van de grond gekomen. Het spel staat nog altijd open voor een enthousiaste uitgever.

2012- Recepten voor Vrijheid: Team Mark van Enk en ik + vrijwilligers.

Dit was de hekkensluiter van de 5 mei projecten. Er was weinig budget en er werd getwijfeld of de kunst nog een plek moest hebben tijdens het festival. Dit met oog op de kosten. Er was een project ‘Wat is nou die vrijheid’ waarbij de festival bezoeker vooral aan het woord zou zijn over de waarde van Vrijheid. Wij hebben op dit project meegelift met onze Vrijheids Apotheek. Hier kon je je recept voor vrijheid brengen in plaats van halen.

Dit was echt conceptdenken optima forma. We hadden diverse apotheken op het festival terrein staan.

Er waren speciale bijsluiters met de volgende informatie:

Product informatie: Recepten voor vrijheid is een kunstproject van Marit Otto en Mark van Enk. Het kunstproject is een reactie op een persoonlijk project van Niek van der Sprong waarbij hij zichzelf en het publiek de vraag stelt ‘ Wat is nou die vrijheid’.

Werkzame stof: Vrijheid heeft over het algemeen een gunstige uitwerking op creativiteit, openheid van geest en het vermogen om lief te hebben.

 Mogelijke bijwerkingen: Bij 10% van de onderzochte proefpersonen; moeite met keuzes. In 5 % van de gevallen: het nemen van meer vrijheid dan gewenst. In 2% van de gevallen het ontnemen van de vrijheid van een ander…………

En blanco recepten die de mensen verzocht werden te voorzien van hun recept voor vrijheid. De rechten werden vervolgens in reageerbuisjes bewaard om later op de site ‘Wat Is Nou Die Vrijheid’ gepubliceerd te worden.

Hierna zijn er geen grootschalige kunstprojecten meer geweest op het festival. Ik denk hier nog wel eens met trots aan terug. Met de maximale vrijheid konden we werken aan de meest prachtige concepten. Ook denk ik dat de projecten een verdieping gaven aan het festival. Een goeie mix, lichtvoetig vermaak en verdieping, hand in hand.